|
|
Mag het van god?
Gedachten rond euthanasie en abortus
Bijna steeds wanneer we in de krant lezen of op
de televisie zien dat er acties gevoerd worden tegen abortus of euthanasie
zijn het christenen of christelijke organisaties die het initiatief ertoe
namen. Uit publicaties van dit type groepen krijg je al gauw de indruk
dat een goed christen iemand is die tegen abortus of euthanasie is. Wie
voor is, dat wil zeggen wie zich inzet voor legalisering van abortus of
euthanasie, kan geen goed christen zijn. Kenmerkend voor deze opvattingen
is de absoluutheid waarmee beginselen als "eerbied voor het leven" of "heiligheid
van het leven" worden opgevat, toegepast en andersdenkenden worden opgelegd.
Bovendien vind ik ze nogal arrogant omdat ze a a-priori uitgaan van de
onmondigheid van andersdenkenden om met dit genre vraagstukken verantwoord
om te gaan. Alsof een keuze voor euthanasie of voor een abortus niet gemaakt
zou kunnen worden uit eerbied voor het leven en na zorgvuldige afweging.
Euthanasie
Onder euthanasie verstaat de "Staatscommissie
Euthanasie": 'het opzettelijk levensbeëindigend handelen door een
ander dan de betrokkene, op diens verzoek'. In zijn boek "Leven en dood:
zaak van het pastoraat" (1989) wijst Coert H. Lindijer erop dat men juist
uit respect voor een mens en menselijk leven, kan 'instemmen met een verzoek
of besluit tot beëindiging van leven als dit mensonwaardig, mensonterend
en onleefbaar is geworden'. Veel waarde kent Lindijer in dit verband toe
aan het begrip "kwaliteit van leven". Daarmee voegt hij het onvermijdelijke
subjectieve element toe aan de afweging. Terecht. Want over de kwaliteit
van iemands eigen leven kan alleen de betrokkene zelf oordelen.
Het is opvallend hoe weinig vertrouwen men in
sommige christelijke kringen heeft in deze persoonlijke afweging van mensen.
Terwijl mijn ervaring als predikant juist is hoe zorgvuldig mensen hiermee
vaak omgaan. In contact met naasten, artsen, verpleegkundigen of anderen
maken mensen op een gegeven moment de balans op en zoeken zij naar helderheid
over hun levenssituatie. Soms doen zij dit wanneer het leven reeds veel
van zijn glans verloren heeft. Soms wanneer van ziekte helemaal geen sprake
is. Men overweegt dan een euthanasieverklaring te tekenen en wil mij laten
weten dat zij dat gaan doen. Waarom? Omdat zij hopen dat ik later, wanneer
onverhoopt de situatie zich zou voordoen dat zij niet meer in staat zijn
hun wil zelf kenbaar te maken, de behandelend arts hiervan in kennis zal
stellen.
Onchristelijk handelen? Welnee. In mijn ogen
veel meer een bewijs hoe volwassen en vol verantwoordelijkheidsgevoel mensen
met de hen geschonken vrijheid omgaan in een tijd dat de medische wetenschap
zoveel meer mogelijkheden heeft dan vroeger om onze levens al dan niet
kunstmatig te verlengen.
Abortus
Mutatis mutandis geldt dit ook voor het vraagstuk
van de abortus. Het is buitengewoon pijnlijk te zien hoe weinig oog er
voor de positie van de vrouw is in het denken over abortus, in het bijzonder
bij de meeste zgn. anti-abortus groepen. In navolging van veel vrouwen
pleitte de Duitse theoloog Eugen Drewermann er eens in een interview voor
dit probleem in de eerste plaats te bekijken vanuit het standpunt van de
vrouw en niet abstract vanuit het standpunt van het ongeboren, embryonale
kind. Hoeveel levens zijn immers niet al vanaf het eerste moment beladen
en kapot gemaakt doordat ze niet gewenst waren. Met alle, ook maatschappelijke,
gevolgen van dien. Drastisch gezegd vindt Drewermann dat een kind alleen
kan leven als de moeder ermee kan leven. Hij ontzegt dan ook de kerk het
recht vrouwen schuldig te verklaren die na veel pijn en moeite besluiten
tot een abortus, onafhankelijk van de vraag met welke conflicten en angsten
zij te maken hebben. Legalisering van abortus, schreef Maria de Groot lang
geleden, is een belangrijke stap op de weg van de vrijwording van vrouwen.
Mag dat nu allemaal van God? Zoals geen enkele
vrouw enige vreugde aan een abortus zal beleven, zal God dat ook niet.
Of God deze vrouwen zal veroordelen of in de steek laten? De gedachte alleen
al vind ik van God los, want dat kunnen wij niet weten. Dat weet alleen
God zelf.
Net als veel vrouwen - zo stel ik mij voor -
zal God zelf de dag loven en prijzen waarop abortus overbodig is geworden
en niet meer nodig.
Moraal
Dit betekent overigens wel dat we nu niet langer
om het woord moraal heen kunnen. Ik versta er het geheel van normen, waarden
en regels onder zonder welke we niet kunnen leven. Zoals elke samenleving
voortdurend in beweging is, is onze moraal dat ook. Dit betekent onder
meer dat moraal nooit absoluut kan zijn, maar verregaand situationeel bepaald
wordt. Wat iemand in een bepaalde situatie behoort te doen, kan op een
ander moment ongewenst zijn. De moraal bestaat dus niet.
Voor het christelijk geloof gaat dit evenzeer
op. Ook daar bestaat niet zoiets als de christelijke moraal. Alleen al
omdat zij niet uit de bijbel kan worden afgeleid. Wie dat wel beweert doet
niets anders dan zijn eigen gelijk verabsoluteren door zich achter God
te verschuilen.
Maar God wil toch het goede? Jazeker, zegt Kuitert
in een van zijn boeken. 'Dat lijkt mij een onbestrijdbaar uitgangspunt.
Het leidt onmiddellijk tot de vraag: wat is dan goed? Dat moeten wijzelf
uitzoeken, een ander antwoord is er niet'. Moreel beraad is dus geboden
om gezamenlijk verder te komen. Zoiets veronderstelt pluriformiteit, verscheidenheid
van inzicht, erkenning van elkaar als gelijkwaardige gesprekspartners en
geen verabsolutering van het eigen gelijk.
Toegespitst op de vragen van dit artikel over
euthanasie en abortus kan ik niet anders concluderen dan dat het christelijke
standpunt ten aanzien van deze vragen niet alleen niet bestaat, maar ook
niet bestaan kan. Hoogstens standpunten van christenen. Deze zijn uiteraard
niet beter dan die van andere christenen of niet-christenen.
Daarom tenslotte nog eenmaal: Mag het nu wel
of niet van God?
Inderdaad: dat hangt dus van u af.
©
JOHAN BLAAUW
zie ook de column: Bij de dood van
Piergiorgio Welby
naar begin |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|