www.
johanblaauw.nl

 
Artikelen
|
Recensies
|
Overwegingen
|
Columns
|
Gedichten
|
Varia
|
Sitemap
 

 

Hoe goed moet een mens zijn?

Een rabbijn uit Massachusetts in Amerika verliest zijn veertienjarige zoon aan een vreselijke ziekte. Deze catastrofe gooit zijn hele geloof in een almachtige en rechtvaardige God overhoop. Hij kon niet langer geloven dat God mensen datgene geeft wat ze verdienen.
Over dit probleem schreef Harold Kushner (zie foto hierboven), zo heet deze rabbijn, in 1981 het boekje Als `t kwaad goede mensen treft. In Amerika werd het een bestseller. Na verschijnen in Nederland, twee jaar later, werd het dat hier ook. De boodschap van Kushner was duidelijk: wanneer je iets slechts overkomt,  betekent dat niet dat God je straft omdat je dat verdiend hebt. God staat aan jouw kant, niet aan de kant van ziekte of onrecht. Inmiddels zijn er meer boeken van Kushner verschenen, zoals ondermeer Niets meer te wensen en toch niet gelukkig over de zin van het leven, Waarom zou je geloven? en Op het leven! - een loflied op het joodse leven en denken.

Onvolmaaktheid
Onlangs is er aan deze reeks weer een toegevoegd. Hoe goed moet een mens zijn? Het is een aanvulling op zijn eerste boek. Ook nu weer met een heldere boodschap: Gods liefde houdt niet op, telkens waneer we iets verkeerds doen. En ook wijzelf hoeven niet op te houden onszelf en anderen lief te hebben omdat wij niet volmaakt zijn. In bepaald opzicht zijn we zelfs completer, wanneer ons iets ontbreekt.
Aan het slot van bet boek haalt Kushner de tekst aan die hij als uitgangspunt nam voor zijn preek op de eerste Jom Kippoer, de joodse Verzoendag, na het sterven van zijn zoon. Het verhaal ontleende hij ditmaal niet aan de bijbel, maar aan een boekje van Shel Silverstein. Een soort sprookje voor volwassenen.
"Er was eens een cirkel waaraan een stuk ontbrak. Een grote driehoekige wig was eruit gesneden. De cirkel wilde één geheel vormen, dus ging hij op zoek naar dat ontbrekende stuk. Maar omdat hij incompleet was, kon hij slechts heel langzaam voortbewegen terwijl hij door de wereld rolde. En terwijl hij langzaam voortrolde, bewonderde hij de bloemen langs de weg. Hij praatte met vlinders. Hij genoot van de zonneschijn. Hij vond talloze stukken, maar geen ervan paste. Sommige waren te groot, en sommige waren te klein. Sommige waren te hoekig en andere te puntig. Dus liet hij ze allemaal langs de weg liggen en hij bleef zoeken.
En toen, op een dag, vond hij een stuk dat volmaakt paste. De cirkel was dolgelukkig. Nu was hij weer compleet, zonder dat er iets ontbrak Hij nam het ontbrekende stuk in zich op en begon te rollen. Nu hij een volmaakte cirkel was, kon hij heel snel rollen, te snel om bloemen te zien, te snel om met vlinders te praten. Toen hij zich realiseerde hoe anders de wereld leek wanneer hij er zo snel doorheen rolde, bleef hij staan, ontdeed zich van het gevonden stuk en liet het langs de weg liggen. Hij rolde langzaam weg, op zoek naar het ontbrekende stuk."

De rijkdom van verlangen
Kushner voegt hieraan toe dat volgens hem de les van dit verhaal is "dat wij, op een eigenaardige manier, meer compleet zijn wanneer we incompleet zijn, wanneer ons iets ontbreekt. De man die alles heett, is in sommige opzichten een arm man. Hij zal nooit weten hoe het voelt te verlangen, te hopen, zijn ziel te voeden met de droom over iets beters.Hij zal nooit de ervaring opdoen dat iemand die van hem houdt hem iets geeft wat hij altijd had willen hebben, maar nooit gehad heeft."
Voor mijn gevoel is hiermee de inhoudelijke kern dit boek van Kushners zo ongeveer wel weergegeven. Te veel en te vaak gaan we er volgens hem vanuit dat we volmaakt moeten zijn en geen fouten mogen maken. Dit bezorgt ons een aanhoudend gevoel van schuld en teleurstelling. Over onszelf. Over anderen.

Eva als heldin
Kushner staat uitvoerig stil bij het verhaal van Adam en Eva in de Hof van Eden. Ten onrechte meestal gelezen als een verhaal over ongehoorzaamheid en straf daarvoor van God.
Kushner ziet het als het diepzinnige bijbelse verhaal van de evolutie en de opkomst van de mensheid, waarin verhalend verteld wordt dat mensen juist niet volmaakt hoeven te zijn, met Eva als de heldin van het verhaal die haar echtgenoot naar de "heerlijke nieuwe wereld van morele eisen en morele beslissingen" brengt. Het verhaal eist dus het tegendeel van volmaaktheid. Aparte hoofdstukken wijdt hij vervolgens onder andere aan opvoeding, huwelijk en relaties binnen het gezin.

Het boekje is, zoals we dat van Kushner gewend zijn, in een vlotte en populaire stijl geschreven. Tal van voorbeelden uit literatuur en films verlevendigen zijn betoog, dat ik zo nu en dan net iets te glad vind. Het lijkt soms bijna alsof we, mits we er maar van overtuigd zijn dat wij en anderen niet volmaakt zijn, alle problemen aan zullen kunnen.

© JOHAN BLAAUW

Harold S. Kushner, Hoe goed moet een mens zijn? - Een nieuwe visie op schuld en vergeving, Baarn 1996

Citaat:
"Misschien heeft men ons geleerd dat God alles ziet wat we doen en al onze geheime gedachten kent, en waren we ervan overtuigd dat Hij teleurgesteld was in ons. Misschien werden we achtervolgd door het verhaal van Adam en Eva en dachten we: 'Als God op zo'n manier mensen heeft gestraft die een kleine zonde hadden begaan, wat voor straffen heeft Hij dan wel voor mij in petto, voor alle dingen die ik verkeerd heb gedaan?'. Maar we kunnen God gaan zien als een God van vergiffenis, die begrijpt dat onze menselijke natuur een mengeling is van het dierlijke en het goddelijke. Omdat we op God lijken door onze kennis van goed en kwaad, proberen we onszelf te verheffen, maar onze dierlijke aard trekt ons steeds weer naar beneden zodat we aan de aarde gebonden blijven. We streven en struikelen, en God heeft ons lief, omdat we streven en struikelen."

naar begin