www.
johanblaauw.nl
Het leven rijmt niet
Mensen leven in een werkelijkheid van taal. Alleen dingen, gebeurtenissen, gevoelens en gedachten waar woorden aan gegeven worden krijgen een erkende plek. De rest blijft anoniem. Nadat we iets hebben uitgesproken wordt het onontkoombaar. Alsof het van privé publiek is geworden. Werkelijkheid. Woorden betekenen bewustwording. Nadat iets in woorden gevangen is, is het moeilijker het te ontkennen.Niet alleen voor ons persoonlijke leven geldt
dit. Ook maatschappelijk gaat dit op. Neem nu de calculerende burger. Die
bestond natuurlijk allang toen hij zo genoemd werd. Sinds hij echter zo
genoemd werd hielp dit wel bepaald gedrag van burgers beter te begrijpen.
Zo is het ook met taboes. Pas als ze benoemd zijn komen ze aan de oppervlakte.
Het gesprek erover kan beginnen.
Het is de verdienste van ziekenhuispastor Henk
Veltkamp en bedrijfsmaatschappelijk werkster Ineke van der Zee dat ze in
een samenleving waar jong, slank en gezond de norm is aandacht vragen voor
de andere kant: het ongerijmde leven. 
"Zodra mensen in onze samenleving met verlies en falen, met ziekte en dood,
kortom, met het onontkoombare menselijke tekort worden geconfronteerd,
ervaren ze dikwijls tot hun schrik dat ze vervolgens ook nog eens alleen
gelaten worden. Er mag niet over gesproken worden. Soms durven ze er zelf
trouwens ook niet naar te kijken. Een groot taboe dus, dat de last van
het leed nog aanmerkelijk verzwaart."
Vandaar de titel van het boek van Veltkamp en
Van der Zee: Het leven rijmt niet.
Met als ondertitel: een verzwegen thema.
Uitgangspunt is dat mensen, wanneer ze er in
hun leven van uitgaan dat tegenslagen, mislukkingen en verlies er gewoon
bijhoren hier beter mee om kunnen gaan dan mensen die het donker zien als
iets dat er niet behoort te zijn. "Door het donker een erkende plaats te
geven voorkom je dat de lichte plekken eraan ten offer vallen."
Het boek bestaat uit vijf delen, is vlot geschreven,
logisch ingedeeld en laat zich lezen als een detective.
God-in-Frankrijk-mens
In het eerste deel onderzoeken de schrijvers
waarom mensen het in onze tijd zo moeilijk hebben met de erkenning van
de donkere kant van het leven. Terwijl moeite en pijn vroeger vanzelfsprekend
tot het leven behoorden, worden deze nu als afwijking van de norm gezien.
"Eigenlijk zouden ze niet meer horen voor te komen. En wat er niet hoort
te zijn, dat wordt ook met de nek aangekeken".
Het tweede deel verduidelijkt dit met allerlei
voorbeelden die laten zien hoe het hoge ideaal van het rijmende leven stuk
loopt op de weerbarstige werkelijkheid van alledag en mensen hiervoor vaak
wegkruipen. Uit schaamte. Uit een gevoel van falen: je hoort immers opgewassen
te zijn tegen de eisen die het leven en de maatschappij je stellen.
Het volgende deel zoekt naar een antwoord op
de vraag welke culturele en maatschappelijke krachten het omgaan met donker
in onze tijd zo moeilijk maken. De auteurs doen dit aan de hand van de
"ideale media-mens" zoals we die vooral van de TV kennen en vinden vier
typerende patronen. Zij of hij is jong, gezond, koopkrachtig en leeft vluchtig,
een zapper. Maar deze God-in-Frankrijk-mens wordt gekenmerkt door onvermogen
te leven met onvolkomenheden. Hoe komt dat? Omdat de "door een gemeenschap
gesteunde centrale levensvisies" verdwenen zijn.
In deel vier wordt gezocht naar een evenwichtiger
en gezonder manier van omgaan met wat in het leven moeilijk is. Veltkamp
en Van der Zee pleiten ervoor om als het leven niet rijmt dit bewust onder
ogen te zien. "Aandacht schenken aan je ervaringen, erbij stil staan, je
gedachten erover laten gaan en voelen hoe het voelt." Je bewust verbinden
met je eigen pijnlijke werkelijkheid. Zorgvuldig onderzoeken wat een rol
speelt in een moeilijke situatie is het begin van werken aan veranderingen.
Zo kun je voorkomen dat het donker dat waar je wel blij mee bent gaat overwoekeren.
Hierbij kunnen we niet zonder andere mensen, mits zij tenminste ruimte
en respect hebben voor onze ongerijmdheden.
Het antwoord: Jezus
Zo komen we bij het laatste deel waarin de auteurs
zelf rekenschap afleggen van wat hen persoonlijk de moed geeft het donker
onder ogen te zien. Wie wijst een weg van bevrijding, vragen zij zich af.
"Voor ons is het antwoord: Jezus." Geen weg die vrijwaart van pijn en verdriet,
maar een weg "van jezelf loslaten en toevertrouwen aan de leiding van zijn
Geest".
Nu wordt het boek nog spannender dan het al was.
Hoe moet ik me dit voorstellen? Hoe kan Jezus mij helpen beter met de ongerijmdheden
van mijn leven om te gaan? En waar vind ik de leiding van zijn Geest?
Tja, dan zwijgen de schrijvers, want opeens is
het boek uit. En daar zit dan ook mijn probleem met dit boek. Of beter
gezegd: met het slot ervan. Tot deze laatste pagina is het helder en zelfs
overtuigend in het aanwijzen van het taboe op het ongerijmde leven in onze
cultuur. Met sprekende voorbeelden en een duidelijke opvatting hoe we hier
beter mee om kunnen gaan. Lof dus.
Het slot bevredigt echter niet. Ik vind het te
gemakkelijk Jezus (waarom niet Jezus Christus trouwens?) zo ter sprake
te brengen. Daarvoor heeft het christendom te veel verschillende Jezusbeelden
geproduceerd om anno 1994 nog te kunnen volstaan met het louter noemen
van zijn naam op de laatste bladzijde van een boek. Daarmee doen de schrijvers
niet alleen Jezus tekort, maar ook de lezers en zichzelf. Aan mijn aanbeveling
van dit boek doet dit overigens nauwelijks iets af.
Henk Veltkamp/Ineke van der Zee, Het leven rijmt niet, een verzwegen thema, Baarn 1994