www.
johanblaauw.nl

 
Artikelen
|
Recensies
|
Overwegingen
|
Columns
|
Gedichten
|
Varia
|
Sitemap
 

 

Zondagswoorden

De christelijke traditie kent verschillende typen liederen: bijbelliederen, lofliederen, ochtend- en avondliederen. Net zoals er diverse liederen bestaan, bestaan er ook verschillende soorten gebeden: tafelgebeden, dankgebeden, voorbeden. Onder deze verschillende soorten gebeden wordt een aparte plaats ingenomen door het zogenaamde collectagebed.

Het is een kort gebed aan het begin van de kerkdienst, waarin meestal in één enkele volzin de verlangens en verwachtingen van de aanwezigen verzameld en samengevat worden. De voorganger komt naar voren, groet de aanwezigen, roept op tot gebed, waarna een stilte volgt, afgesloten met een kort gebed: het collectagebed.
In de loop der eeuwen zijn in de verschillende tradities binnen het christendom talloze collectagebeden of gebeden van de zondag, zoals ze ook wel genoemd worden, ontstaan. Zo kent elke zondag zijn eigen collectagebed.
Waarom hier opeens deze aandacht voor dit type gebed? Dat komt omdat er een boekje is verschenen met eigentijdse collectagebeden voor elke zondag van het jaar van Willem van der Zee. Het heet Zondagswoorden en de kern ervan wordt gevormd door deze zondagsgebeden, die door Van der Zee vertaald en bewerkt zijn. Het was bedoeld als afscheidsgeschenk aan de Raad van Kerken, waar hij jarenlang algemeen secretaris van was. Door zijn overlijden in januari 1995 kon dat niet doorgaan. Het is nu postuum uitgegeven.
Bij zijn bewerking speelden twee overwegingen een rol. Ten eerste dat de geloofsgemeenschap "een gemeenschap is van vrouwen en mannen. Wij hebben inmiddels geleerd dat dit duidelijker tot uiting dient te komen. Dat bepaalde mede de keuze van woorden en beelden".
Ten tweede, zo houdt Van der Zee ons voor, dat de gemeenschap die samenkomt, "uitgezonden wordt voor haar dienst aan gerechtigheid, vrede en heelheid van de schepping. Dat is stellig ook het perspectief van de klassieke collectagebeden, al wordt dat lang niet altijd expliciet uitgesproken". Vandaar dat de schrijver ook op dit punt veranderingen heeft aangebracht.
Tijd om een voorbeeld te geven. Voor de zogenaamde negentiende zondag door het jaar is het klassieke gebed (min of meer letterlijk vertaald):

 "Almachtige eeuwige God,
 die wij onze Vader mogen noemen,
 vervolmaak in onze harten
 de geest van het kindschap van U,
 opdat wij mogen ontvangen
 het beloofde erfdeel".
Na bewerking in bovengenoemde zin wordt dit bij Van der Zee:
 "Gij die wij mogen aanspreken
 als onze Vader,
 stel ons in staat
 te leven als dochters en zonen van U
 en laat ons groeien
 in de volwassenheid van het geloof".
Hier voegt hij in een nog wat vrijere bewerking een tweede gebed aan toe:
 "God, onze Vader, onze Moeder,
 wees in ons midden
 met uw warme liefde,
 met uw klare wijsheid,
 zodat wij bemoedigd en bezield
 ons kunnen toewijden
 aan de zorg voor uw schepping".
Het aardige van dit voorbeeld, dat ik ontleen aan de toelichting op deze gebeden, vind ik, dat Van der Zee ons zo als het ware over zijn schouder laat meekijken terwijl hij aan het werk is.
Na dit door het kerkelijk jaar bepaalde en tevens grootste deel van het boek volgen nog twee hoofdstukken. Het eerste bestaat uit een verzameling gebeden die hun inspiratie vonden in het zogenoemde conciliair proces van gerechtigheid, vrede en heelheid van de schepping waar de oecumenicus Willem van der Zee zich met veel enthousiasme en enorme energie voor heeft ingezet.
Het tweede bevat een achtergrondverhaal over "Oecumenische liturgie en liturgische oecumene". Een bundeling en uitwerking van wat Van der Zee over dit thema elders eerder schreef. De rode draad hiervan wordt gevormd door de liturgische uitdagingen waar de oecumene de deelnemende kerken momenteel voor plaatst: eucharistie, engagement en de liturgie als liturgie van vrouwen en mannen. Van der Zee laat zien dat de 'gewone' liturgie voldoende in zich heeft aan gerechtigheid, vrede en heelheid van de schepping. "Je hoeft het er niet in te leggen, je kunt het er zo uithalen. Dat zou wellicht explicieter kunnen." Bovendien kan de preek op het punt van het maatschappelijk engagement terughoudender zijn, als in de liturgie duidelijker kleur bekend wordt. In dit boekje draagt Van der Zee hiervoor de nodige bouwstenen aan.
Willem van der Zee laat een omvangrijke erfenis na. Deze bestaat o.a. uit een hele reeks goed leesbare boeken, waarin hij bijbelgedeelten en geloofsaspecten helder vertolkt voor een breed publiek. Deze uitgave maakt die erfenis nog belangrijker. In het Woord vooraf bij deze bundel schrijft de secretaris-generaal van de Nederlandse Hervormde Kerk dan ook dat het weldadig is Willem van der Zee "ook nadat hij gestorven is nog sprekend in ons midden te hebben". Zo is het.

© JOHAN BLAAUW

W.R. van der Zee, Zondagswoorden, Teksten en gebeden voor alle zeven dagen, Zoetermeer 1995

naar begin