Individualisering

Het is wel eens omschreven als het proces waarbij de vroegere traditionele verbanden als dorp, buurt, klasse, gezin en kerk gaandeweg hun functie verliezen en de enkeling steeds meer tot centrum van zijn of haar denken en handelen wordt en tot integratiepunt van haar of zijn sociale betrekkingen. Een ontwikkeling overigens die helemaal niet van vandaag of gisteren is.
Smalend wordt in dit verband wel gesproken over het oprukken van het 'Ik-tijdperk', als aanduiding voor een maatschappij van louter egoïsten. Een onzinnige kritiek omdat die suggereert dat individualisering een proces zou zijn dat omkeerbaar is. Als we maar meer ons best doen gaat het wel weer de andere kant op. Zo ligt het niet. Tegen individualisering zijn is net zoiets als tegen de zonsondergang zijn of tegen regen.

In zijn boek Ieder voor zich over individualisering, ethiek en christelijk geloof wijst Frits de Lange erop dat individualisering nog geen 'individualisme' hoeft te betekenen. "Individualisering is een historisch-maatschappelijk proces", zo laat hij zien, "waar mensen in principe beter van kunnen worden, omdat hun vrijheid wordt vergroot. Dat betekent niet dat mensen steeds minder sociale relaties willen, maar dat zij steeds meer zelf kunnen bepalen welke sociale relaties zij willen aangaan en wat de inhoud ervan wordt".
Dat lijkt me alleen maar winst. En juist daar kunnen ook godsdiensten een rol spelen en hun voordeel mee doen, bijvoorbeeld door te zorgen voor voldoende gelegenheid tot ontmoeting en communicatie. Een plek waar mensen onverhuld en in alle vrijheid hun eigen verhaal kunnen vertellen zonder betutteld te worden of met dogma's om de oren geslagen te worden. Zoiets kan ook helpen bij het vinden van ieders eigen identiteit. Om er achter te komen wie jezelf bent. Wie wij zelf zijn. Met egoïsme heeft dat niets te maken.

© JOHAN BLAAUW

naar begin