www.
johanblaauw.nl
Is zien genoeg?
Zien is genoeg is de titel van een boek van Henk van Os, voormalig directeur van het Rijksmuseum.Na zijn vertrek uit het Rijksmuseum werd Van Os gevraagd zijn memoires
te schrijven. "Dat lukte niet erg omdat ik liever over kunst schrijf",
vertelt Henk van Os in de inleiding van Zien is
genoeg. "Wel werd ik bij verschillende gelegenheden uitgenodigd
om iets te vertellen over bepaalde episodes uit mijn leven die ook voor
anderen van enige betekenis waren. Die voordrachten en artikelen zijn nu
bewerkt en gebundeld en dat moet het dan maar zijn."
In diezelfde inleiding krijgt ook de titel van het boek een nadere
verklaring wanneer Van Os stelt elke keer weer verbijsterd te zijn "dat
wat wezenlijk is, ook zichtbaar gemaakt kan worden. Sterker nog dat je
door beelden kan ontdekken waar het echt om gaat". Vervolgens zet Van Os
uiteen dat dit uitgangspunt voor de woorden die je vervolgens gebruikt
beperkingen inhoudt: "… ze kunnen en mogen niet anders dan ondergeschikt
zijn aan wat je hebt gezien". Van Os onderscheidt mensen die leven bij
het woord en mensen die, zoals hij, uitgaan van beelden. "Gelovigen van
het woord kunnen vaak niet anders dan beelden degraderen tot plaatjes bij
hun praatjes, tot illustraties bij teksten. Met woorden kan je de mogelijkheid
dat beelden openbaren teniet doen."
Soms is zien niet genoeg
Als protestant en 'gelovige van het woord' zie ik niet in waarom beelden
een betoog niet zouden mogen verhelderen of als toelichting zouden kunnen
dienen bij iets dat je met woorden probeert duidelijk te maken. Het aardige
van het boek van Van Os vind ik nu juist dat dankzij de woorden die hij
bij bepaalde schilderijen en andere kunstuitingen kiest deze beelden voor
mij pas een openbarend karakter krijgen. Door zijn woorden leert hij mij
iets zien wat ik zonder zijn toelichtende woorden niet gezien zou hebben.
Soms is zien juist niet genoeg.
Leesboek
De bundel bevat voordrachten en artikelen over Groningen, waar Van
Os opgroeide en studeerde en over zijn periode bij het Rijksmuseum. In
dit hoofdstuk ook het verhaal over de aankoop van Rembrandts portret van
Uytenbogaert en hoe de koop tenslotte werd mogelijk gemaakt, niet door
de rijken aan wier villa's Van Os maandenlang vergeefs aanklopte, maar
door een remonstrantse 'mevrouw uit een rijtjeshuis' die één
miljoen gulden schonk.
Verder hoofdstukken over tentoonstellingen die Van Os samenstelde,
over zijn 'vrienden in de kunst' en allerlei andere, onderhoudende bijdragen
over kunst, kunstgeschiedenis, de 'tijdgeest' en nog veel meer. Een kijkboek
door de mooie illustraties, maar vooral … een leesboek!
Henk van Os, Zien is genoeg, Balans Amsterdam 2003, EUR 19,50