www.
johanblaauw.nl
Een keerpunt in de vaderlandse geschiedenis
“De regering bevordert de ontwikkeling van de internationale rechtsorde.” Zo luidt artikel 90 van de Nederlandse grondwet. In de toelichting bij dit artikel staat dat hieronder bij voorbeeld ook de bevordering van de rechten van de mens valt. Voor het buitenlands beleid van achtereenvolgende Nederlandse regeringen is dit steeds een richtinggevend uitgangspunt geweest.
De Verenigde Staten van Amerika lijken sinds het aantreden van de regering van George W. Bush steeds vaker lak te hebben aan afspraken die in het kader van de internationale rechtsorde en het volkenrecht zijn gemaakt. Daarmee loopt ook het traditionele uitgangpunt van het Nederlandse buitenlandse beleid gevaar gezien de Nederlandse participatie aan Amerikaanse oorlogsmissies waarbij Nederlandse eenheden verplicht zijn bijvoorbeeld gevangen genomen Afghanen aan Amerika over te dragen.
Manifest aan het Nederlandse volk
Tegen deze achtergrond schreven Karel van Wolferen
(universiteitshoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam) en Jan Sampiemon
(o.a. columnist van NRC Handelsblad) in oktober 2005 een manifest aan het
Nederlandse volk. Ze gaven het de titel “Een keerpunt in de vaderlandse
geschiedenis” mee. Reden voor hun bezorgdheid zijn de fundamentele veranderingen
in de Amerikaanse politiek waarin zij grote gevaren zien en de manier waarop
de Amerikaanse regering alles en iedereen om de tuin heeft geleid om de
oorlog tegen Irak te rechtvaardigen, misbruik makend van de aanslagen van
11 september 2001. Hierdoor zijn “de Verenigde Staten veranderd in een
volslagen onbetrouwbare en onberekenbare factor in de internationale verhoudingen”.
De schrijvers bezingen in hun manifest de lof
van het Amerikaanse Atlanticisme en multilateralisme van de afgelopen eeuw.
Toen stond het Westen “voor vrede, vrijheid en voor democratie. Samengevat:
voor politiek fatsoen”.
Het unilateralisme van de huidige Amerikaanse
regering heeft daar een eind aan gemaakt en de voormalige bondgenoten hebben
een soort vazallen-status gekregen. “De regering-Bush heeft er geen geheim
van gemaakt dat zij multilaterale raadpleging als hinderlijk beschouwt
en kost wat kost wil vermijden.” De veranderingen die zich voltrekken en
al voltrokken hebben worden in de visie van de schrijvers veel te weinig
door politici en journalisten, ook in Nederland, als zodanig herkend. Vaak
worden in de media feit en opinie niet meer van elkaar onderscheiden. Veel
van wat de Amerikaanse en Britse regeringen zeggen “wordt door de media
als feit geabsorbeerd”.
“Niet alleen de Amerikaanse media hebben jammerlijk
gefaald om de politieke uitbuiting van de elfde september en de desastreuze
gevolgen daarvan te duiden, met spaarzame uitzonderingen zijn de Europese
tv-programma’s en de pers eveneens volslagen onbetrouwbaar geweest als
gids voor de politiek geïnteresseerde burger.”
Europees antwoord
Na het voorafgaande zal het niet verbazen dat
de schrijvers van dit manifest het niet bij deze kritiek willen laten.
Daarom pleiten zij voor een helder Europees antwoord op deze ontwikkelingen.
Hoe? “Door eendrachtig te verklaren dat Europa … blijft ijveren voor de
handhaving van wat in het Handvest van de Verenigde Naties staat geschreven”
en “afstand neemt van het idee van preventieve oorlog”, zoals tegen Irak.
Zoiets zou een begin kunnen zijn van een Europees buitenlands beleid. “De
rest van de wereld zit erop te wachten.” Ook van de Nederlandse regering
verwachten de schrijvers in dit verband daadkracht.
Staat Nederland, zo vragen Van Wolferen en Sampiemon
zich af, “klaar om deel te nemen in een Europese voorhoede die zich sterk
maakt voor een zelfstandige Europese positie in de wereld en het begin
van een eigen Europese buitenlandse politiek, of kiest het ervoor overgeleverd
te blijven aan de luimen van een buitenlandse macht die stabiliteit heeft
vervangen door grilligheid, politiek door fantasie en verzoening door geweld”?
Door een actieve buitenlandse politiek kan de Nederlandse regering haar
invloed aanwenden om te helpen de rechtsorde te herstellen die de twintigste
eeuw Europa heeft gebracht.
Het manifest van Van Wolferen en Sapiemon is helder
geschreven, soms een tikkeltje apodictisch, en breekt een lans voor de
Nederlandse traditie om de ontwikkeling te bevorderen van het internationale
recht, zoals neergelegd in artikel 90 van de Nederlandse grondwet, dat
zij overigens niet noemen.
Het manifest is niet alleen van belang voor iedereen
in Nederland die op welke manier dan ook politieke verantwoordelijkheid
draagt maar ook voor elke Nederlander die de beginselen van de rechtstaat
en het volkenrecht ter harte gaat.
Van Wolferen en Sampiemon vertolken een stem
die in het huidige politieke debat ondergesneeuwd dreigt te raken. Ook
daarom is hun manifest zeer welkom en verdient het brede aandacht en discussie.
Karel van Wolferen en Jan Sampiemon, Een keerpunt in de vaderlandse geschiedenis, Meulenhoff Amsterdam 2005, ISBN 90 290 7698 4, € 7,50